Misja w Nottingham

W październiku 2012 roku, pod kierownictwem dra Huberta Chudzio, historyka z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz dyrektora Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń, do Nottingham w Wielkiej Brytanii udała się czteroosobowa grupa pracowników Uniwersytetu (dr Adrian Szopa, mgr Anna Hejczyk oraz mgr Alicja Śmigielska). Wyjazd był pochodną działań z roku 2010, kiedy to studenci i doktoranci historii gościli w Leicester. Celem wyprawy na Wyspy było przeprowadzenia wywiadów ze świadkami historii, którzy przeżyli tragedię II wojny światowej, zesłani w ostępy Rosji Sowieckiej, przez Irak, Iran, Indie, Afrykę, trafili na stałe do Wielkiej Brytanii. Kolejne wyjazdy są częścią projektu badania losów Sybiraków pt. „Pokolenia odchodzą – relacje źródłowe polskich Sybiraków z Wielkiej Brytanii” realizowanego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Misja poprzedzona była półrocznymi przygotowaniami. Jej rezultaty przekroczyły najśmielsze oczekiwania. Całe środowisko polonijne Nottingham, zarówno ?stara? jak i ?młoda? emigracja, wykazała się wyjątkową życzliwością. Nieocenioną pomoc okazali: ks. Krzysztof Kawczyński, proboszcz polskiej parafii, pan Juliusz Szolin, prezes tamtejszego koła Stowarzyszenia Polskich Kombatantów oraz Sybiraczka-Afrykanka pani Maria Polkowska. Oprócz prac dokumentacyjnych, misja UP gościła w Polskiej Szkole Sobotniej. W ramach uroczystości inaugurujących nowy rok szkolny, odbyła się projekcją filmów zrealizowanych przez Centrum połączona z krótką prelekcją dla młodzieży poświęconą historii polskich zesłańców. W ciągu dwóch tygodni spędzonych w Nottingham, udało się utrwalić niezwykłe losy aż 33 osób. To ponad siedemdziesiąt godzin bezcennych nagrań w formacie audio i video. Oprócz wywiadów, do archiwum Centrum trafiły tysiące zdjęć oraz dokumentów świadczących o tragicznej historii naszych bohaterów. Wśród nich jest wstrząsająca (dotąd nigdzie niepublikowana) fotografia zrobiona na kazachstańskim stepie. Znajduje się na niej rodzeństwo – płacząca dziewczynka, której twarz naznaczona jest przerażającym grymasem bólu – i jej dwóch braci. Jeden na skraju wycieńczenia… Przypadkowo zrobione zdjęcie, uratowało dzieciom życie. Dzięki niemu zostali odnalezieni przez ojca. Fotografię ofiarowała pani Helena Kołowska – dziewczynka ze zdjęcia – przeżyła. Mieszka dziś w Nottingham i opowiedziała swoją historię misji UP. To tylko jeden z licznych przykładów świadczących o tym, jak ważne są prace dokumentacyjne. Badania mają charakter ratunkowy. Za kilka lat będzie już za późno. Stanisław Cipko, kombatant, który brał udział w bitwie pod Monte Casino swojej relacji przekazać nie zdążył… Zmarł na dzień przed terminem umówionego spotkania. Efekty prac misji UP w Nottingham zostaną upowszechnione poprzez przygotowanie wystawy poświęconej niezwykłym losom Sybiraków z Nottingham, produkcję filmu dokumentalnego oraz wydanie publikacji z dołączoną płytą DVD.