Stała wystawa: Zesłani na Sybir. Losy polskich obywateli deportowanych w głąb Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej.
Uroczyste otwarcie stałej wystawy
9.02.2023 r. miała miejsce uroczysta inauguracja stałej wystawy pt. „Zesłani na Sybir. Losy polskich obywateli deportowanych w głąb Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej” w Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń UP. Ekspozycja została przygotowana w ramach programu realizowanego przez Uniwersytet Pedagogiczny pt. „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” i jest związana z priorytetowym obszarem badawczym: „Przymusowe migracje i zbrodnie przeciwko ludzkości. Pamięć i postpamięć w procesie edukacji”. Jednocześnie odbyła się uroczystość upamiętniająca 83. rocznicę pierwszej masowej deportacji obywateli polskich w głąb ZSRS 10.02.1940 r. W wydarzeniu zorganizowanym w siedzibie Centrum – Forcie Skotniki, wzięli udział Sybiracy, w tym przedstawiciele Krakowskiego, Katowickiego i Częstochowskiego Oddziału Związku Sybiraków, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie. Wystawa przedstawia historię setek tysięcy naszych rodaków. Jedną z form represji sowieckich były wywózki obywateli polskich do łagrów oraz masowe deportacje rodzin polskich (w tym dzieci) w głąb ZSRS. W latach 1940-1941 w ramach 4 deportacji w bydlęcych wagonach wywiezionych zostało setki tysięcy obywateli polskich, pochodzących głównie ze wschodnich obszarów kraju, tzw. Kresów. Polacy aby przeżyć na zesłaniu musieli ciężko pracować, m.in. w kopalniach, przy wyrębie lasu w mroźnej Syberii czy na roli w Kazachskiej SRS. Ten morderczy trud, a także mróz, głód, wszechobecny strach przed władzą sowiecką, upodlenie, choroby, śmierć – były codziennością polskich zesłańców, zwyczajowo nazywanych Sybirakami. O tej części tragicznych losów Polaków opowiada wystawa. Ekspozycja została przygotowana przez zespół Centrum pod kierownictwem prof. Huberta Chudzio, w oparciu o archiwalne zbiory jednostki.
Fotografie z otwarcia
Wystawa
Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń UP posiada absolutnie unikatowe w skali kraju i świata zbiory związane z losami polskich Sybiraków. W 2023 r. miało miejsce uroczyste otwarcie I części stałej wystawy „Zesłani na Sybir. Losy polskich obywateli deportowanych w głąb Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej”. Fotografie, wywołane przez pracowników CDZWiP z negatywów przywiezionych przez zesłańców, ukazuję życie codzienne w Kazachskiej SRS. Drewniane walizki, łyżki, nożyk ze stalowego drutu, plecak z juty – to przedmioty wykonane na zesłaniu, które stanowić będą elementy ekspozycji. Ponadto znajdą się na niej m. in. dokumenty, korespondencja, dzienniki z zesłania, makieta łagru wykonana przez samego łagiernika Henryka Kosiora, a także żółty sweterek trzyletniej Krysi, w którym 10 lutego 1940 roku została wywieziona razem z rodziną do obwodu archangielskiego ZSRS. Historię tego bezcennego artefaktu planujemy wzbogacić wypowiedzią (nagraniem video) właścicielki tego sweterka Krystyny Pryjomko-Serafin, z którą wywiad po ponad 70 latach od deportacji przeprowadzili pracownicy Centrum. Ponad 1 tys. wywiadów ze świadkami historii, zgromadzonych w Archiwum CDZWiP to również bardzo bogaty zbiór, który umożliwia „ożywienie ekspozycji” i wirtualne spotkanie zwiedzającego wystawę z Sybirakiem. Na ekspozycji losy setek tysięcy polskich Sybiraków prezentowane będą w znacznej mierze przez pryzmat jednostek, co pozwoli nie tylko na lepsze zrozumienie historii, ale także na głębszą refleksję i zadumę.
dr Anna Hejczyk-Gołąb
.
